فلسفه و ساحت سخن

«فلسفه و ساحت سخن» اثر فیلسوف معاصر ایرانی دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی است که به رابطه میان فلسفه و سخن می ‏پردازد و می‏ کوشد تا نشان دهد نقش سخن در عالم اندیشه تا چه اندازه مهم و بنیادی ا ست.
نویسنده در مقدمه کتاب تأکید می‏ کند که فهم فلسفی یا فکر علمی همیشه و هر جا در زبان اتفاق می‏افتد و به همین اعتبار، زبان ظهور اندیشه است و سخن مظهر فکر و خرد به شمار می‏رود.

وی با اشاره به این که مرزهای جهان انسان همان مرزهای زبان اوست این نکته را نیز مورد توجه قرار می‏دهد که زبان، اجتماعی‏ ترین پدیدار عالم است و انسان به حکم داشتن زبان بالذات یک موجود اجتماعی به شمار می ‏رود. اما باید توجه داشت که آنجا که زبان هست انسان و جهان نیز حضور دارند و به واسطه زبان، انسان در جایگاهی قرار می‏ گیرد که که نه تنها به آنچه هست و آنچه بوده است آگاهی پیدا می‏ کند بلکه نسبت به آنچه اکنون نیست نیز آگاه می‏ شود.

به باور وی، پرسش هستی با زبان هستی بیان می‏شود زیرا زبان هستی از هستی جدا نیست و چنانکه یادآور شدیم زبان در هر یک از ساحتهای هستی با همان ساحت قرین شناخته می‏شود. دینانی این ساحت را ساحت سخن هستی می‏ نامد که فیلسوف می‏کوشد در آن قدم بگذارد و به پرسش هستی گوش فرا دهد.

به گفته مؤلف، کسی که در ساحت سخن هستی گام بر می‏ دارد به پرسش هستی گوش فرا می‏دهد که رو به رو شدن با آن راه رسیدن به پاسخ را هموار می‏کند، راهی که بی ‏پایان است و بنابراین ساحت سخن بیش از آنچه تصور می ‏شود گسترده خواهد بود.

این استاد فلسفه در کتاب «فلسفه و ساحت سخن» به موضوعاتی چون موارد زیر پرداخته است.

منطق و گفتار
مقولات دهگانه و کلیات پنجگانه
زبان زیرساخت و اصول بنیادین سخن
کتاب الحروف فارابی یک دفتر فلسفی است یا یک نوشته نحوی؟
نقش عقل و خردگرایی در پیدایش علم نحو
نخستین مسئله نحوی و نقش آن در پیدایش فکر فلسفی
آیا مصدر اصل کلام است؟
نخستین مسئله مورد اختلاف میان دو مکتب مهم نحوی
واضعان الفاظ – واضعان شرایع
معضل بزرگی به نام موضوع له
زبان چیزی فراتر از صرف و نحو و مجموعه واژگان است

«زبان و زمان»، «نسبت علم با معلوم خود همانند نسبت وجود با ماهیت است»، «ممکن از آن جهت که ممکن است به حسب سرشت خود مجهول است»، «دو واژه علم و معرفت و تفاوت آنها با یکدیگر» و «اگر سخن نبود جهان هرگز آشکار نمی گشت» از دیگر مباحث طرح شده در این کتاب است.