کاشف الاسرار (دوره دو جلدی)

کتاب کاشف الاسرار بی شک از ارزشمندترین آثار ملانظر علی طالقانی است. این کتاب، بیشتر دو بار در قطع بزرگ (در 394 صفحه با حدود 25 هزار سطر) به شیوه چاپ سنگی در سالهای 1286 و 1385 هجری قمری و یکبار در قطع رقعی در (800 صفحه) با حروف چاپی در سال 1377 هجری قمری در تهران به چاپ رسیده است.
این کتاب حاوی چکیده ی مطالبی که مؤلّف طیّ قریب 20 ‏سال، از محضر عارف بزرگ معاصر شیعی، مرحوم حاج میرزا محمّد اسماعیل خان احمد دولابی، استفاده نموده و اولین مجلّد آن را ذیل قریب 80 ‏عنوان، که در برگیرنده ی اساسی ترین موضوعات در شناخت جهان بینی عرفانی شیعه و نحوه ی سلوک الی االله به شیوه اهل محبّت و جذبه است، تنظیم و دسته بندی کرده است.

کتاب شامل 12 بخش است که به ترتیب عبارت است از:
مقدمه مولف
رساله در اصول عقاید
رساله متمم در اصول دین
رساله فن اخلاق (با مقدمه ای در این باب)
رساله در محبت
اجمال مواعظ سنه 1280
اجمال مواعظ سنه 1278
اجمال المواعظ سنه 1279
اجمال مواعظ عاشورای سنه 1279
اجمال مواعظ سنه 1285
مقاله در معرفت ائمه به نورانیت
اجمال مواعظ سنه 1286

از ویژگی های بارز کتاب این است که مولف به سبب جامعیت علمی و عرفانی خویش، توانسته در هر بحث طرحی ارائه کند که در برگیرنده مشرب های کلامی و فلسفی و عرفانی و منطبق بر مضامین آیات و احادیث باشد.

از این رو بر خلاف برخی نویسندگان، به جای دامن زدن به آتش اختلاف اندیشه ها و اندیشمندان، مولف کاشف الاسرار توفیق یافته است که کثرتها را به وحدت و تقابلها را به توافق کشاند و به خوبی نشان دهد که یک حقیقت است که در آئینه های گوناگون عقل و دل متکلم و فیلسوف و عارف و محدث و فقیه جلوه های متفاوت داشته است و نیز به روشنی آشکار سازد که هر یک از این طوائف از آن جا که دیدگاه و زبان و اصطلاحات خاصی برای بیان مراد خویش بر گزیده و با دیدگاه و زبان و اصطلاحات دیگران ناآشناست، گرچه از همان حقیقتی سخن می گوید که دیگران، اما این اختلاف دیدگاه و زبان و اصطلاح، او را به جبهه گیری و نزاع در برابر دیگران واداشته و تا مرز تکفیر و مهدور الدم دانستن آنها کشانده است.

خواننده کتاب کاشف الاسرار کتابی را می خواند که یک صد و بیست و هشت سال از عمر تالیف آن می گذرد، مع الوصف در موارد متعددی – چه در زمینه عقاید و چه در عرصه اخلاق – با مباحثی عمیق و ارجمند مواجهه می شود که در هیچ کتاب و اثری به آن دست نیافته است.

لحن دلنشین و کلام عمیق موثر ملانظر علی، بویژه آنجا که در نهایت اخلاص و صمیمیت به وضع و نصحیت می پردازد، چنان است که خواننده را با یک کتاب وزین علمی روبرو است به وادی تذکیه نفس و پالایش روح می کشاند و بسا که از اشک بر دیدگانش جاری می سازد و مالا علمی در اختیار او می نهد که نور دلها است نه حجاب اکبر.