آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

قانون اساسی بهترین و گویاترین سند شناسایی هر نظام سیاسی و در بردارنده اهداف، آرمانها، اصول و ارزشهای حاکم بر آن است. بر این اساس درس «آشنایی با قانون اساسی» با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از دروس عمومی شناخته شد و کتاب «آشنایی با قانون اساسی» تألیف دکتر مهدی نظرپور، اولین کتاب درسی نوشته براساس سرفصلهای مصوب این درس ارائه و عرضه شده است.

رویکرد نویسنده در این کتاب، توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است که نهادها و ساختارهای نظام جمهوری اسلامی ایران با برخی کشورهایی که به شیوه لیبرال دموکراسی اداره می شوند، مقایسه شده است که در بخش تطبیقی مهمترین منبع مورد استفاده، قانون اساسی کشورهای مقایسه شده است.

این کتاب در 8 فصل تهیه شده است فصل اول شامل کلیات است که در آن تعریف و ویژگیهای قانون، تعریف قانون اساسی، انواع و ویژگیهای قانون اساسی مشخص شده و در پایان هم اشاره ای به پیشینه قانون اساسی در قبل و بعد از انقلاب اسلامی گردیده است.

فصل دوم شامل کلیات نظام جمهوری اسلامی است. در این فصل به مباحثی مانند نوع حکومت، اصول و مبانی اعتقادی ، وظایف دولت، دین، مذهب، زبان، خط، تاریخ، پرچم، استقلال، آزادی، نظام اقتصادی، حاکمیت و منشأ آن و اصل تفکیک قوا اشاره شده است.

فصل سوم به حقوق و آزادیهای اساسی مردم در قانون اساسی پرداخته است. در این فصل، حقوق و آزادیهای مردم به سه بخش یعنی حقوق و آزادیهای قضایی و امنیتی، حقوق و آزادیهای سیاسی و حقوق و آزادیهای رفاهی، آموزشی و تربیتی به شکل ابتکاری تقسیم شده و مورد بحث و بررسی قرار گرفته و با حقوق بشر نیز مقایسه شده است.

فصل چهارم تحت عنوان رهبری در قانون اساسی است. در این فصل به شرایط و ویژگیهای رهبری، وظایف و اختیارات و مسئولیتهای آن اشاره شده و در هر بخش هر کدام از موارد فوق با رؤسای دولتهایی که به شیوه لیبرال دموکراسی اداره می شوند نیز مقایسه شده است.

در فصل پنجم، قوه مجریه در نظام جمهوری اسلامی ایران مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. قوه مجریه در ایران شامل رئیس جمهور و همکاران او (یعنی هیئت وزیران، وزیران، معاونان، نماینده یا نمایندگان ویژه رئیس جمهور) می باشد که به تفصیل توضیح داده شده است.

در فصل ششم ابتدا به انواع قوه مقننه در دنیا و سپس به قوه مقننه در جمهوری اسلامی ایران اشاره شده است. قوه مقننه در ایران یک مجلسی اما دو رکنی است که دو رکن شامل مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان می باشد. علاوه بر این، در بخش مربوط به شورای نگهبان، این شورا با نهادهای نظارتی قانون اساسی کشورهای دیگر نیز مقایسه شده است.

فصل هفتم درباره قوه قضاییه در نظام جمهوری اسلامی است. در این فصل استقلال قوه قضاییه و چگونگی تضمین آن، وظایف قوه قضاییه و ساختار آن مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر این، مقایسه بین قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران با قوه قضاییه بعضی از کشورها انجام شده است.

فصل هشتم شامل سازمانها، نهادها و ارگانهای است که به تنهایی زیرمجموعه هیچ یک از ساختارهای نظام جمهوری اسلامی، یعنی رهبری و قوای سه گانه قرار نمی گیرند. این نهادها شامل شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای بازنگری قانون اساسی سازمان صداوسیما، مجلس خبرگان رهبری و شوراهای اسلامی شهر و روستا می باشد.