بر کرانه شرح چهل حدیث امام خمینی (ره)

این اثر تلخیص کتاب ارزشمند شرح چهل حدیث امام خمینی(س) است که توسط جواد محدثی تدوین شده است.

شرح چهل حدیث از جمله سودمند ترین آثار اخلاقی حضرت امام خمینی(ره) است که از ویژگی های منحصر به فردی همچون، غنای محتوا، استناد به آیات و روایات فراوان ، طرح مباحث نظری اخلاقی، عرفان و اشاراتی بی شمار به دقایق عرفانی و نکات بدیع و نظری برخوردار است.

حضرت امام(ره) این کتاب را در شرح و بیان ۴۰ حدیث از معصومین نگاشته اند. این کتاب، در اصل تقریرات امام خمینی(س) بوده که مضامین آن را در مدرسه فیضیه و مدرسه ملاصادق قم، ایراد فرمودند و سپس تصمیم گرفتند کتابی در همین زمینه تألیف کنند. تألیف کتاب ۴۰ حدیث در ۱۳۸۵ هجری قمری به پایان رسیده است.

۳۳ حدیث از احادیث این کتاب مربوط به اخلاقیات و مهلکات و منجیات و ۷ حدیث آخر در باب اعتقادات و معارف است. روش حضرت امام(ره) در توضیح احادیث این است که ابتدا حدیث را نقل کرده و سپس آن را به فارسی ترجمه کرده اند؛ آنگاه کلمات اصلی حدیث و گاه قالب تعبیرات و کلمات آن را شرح و معنا کرده اند و در معنای حدیث، نکاتی را که در شرح آن سودمند است بیان داشته اند. ایشان پس از فراغت از شرح تعبیرات و اصطلاحات و تمهیدات لازم، به شرح متن پرداخته و طی چند «فصل» شرح حدیث را به پایان برده اند.

چنانکه بیان شد، ۳۳ حدیث اول کتاب مربوط به مسائل اخلاقی است. در این قسمت وجهه همت حضرت امام(ره) این است که هواهای نفس را آشکار کنند و مفاسد هر یک از ذمایم اخلاقی همچون کبر، ریا، غضب و حسد را شرح دهند و در خلال مطالب مواضعی درج کنند که در بازداشت نفس از معصیت سودمند باشد. در هر باب آیاتی از کلام آسمانی استشهاد کرده اند و گه گاه از سخنان ارباب ضمایر پاک نیز استفاده جسته اند.

۷ حدیث آخر این کتاب نیز در شرح مطالبی است که از سنگین ترین و در عین حال عالی ترین و نفیس ترین مطالب و مباحث عرفانی محسوب می شود؛ مباحثی از قبیل جبر و تفویض عرفانی، بحث ذات و اسماء و صفات حق تعالی، شناخت باری و آفرینش آدم بر صورت او و مانند آن.