تمدن و تجدد در اندیشه معاصر عرب (مجموعه مقالات)

پیشگامی جریان روشنفکری در شناخت اندیشه های دنیای عرب، تفکر و تجدد عربی را در ایران به سرنوشت یکسونگری – آنچه که در مورد «تجدد غربی در ایران» رخ داده است – مبتلا ساخته و محققان ایرانی را از واقعیت های پیرامونی در ساحت تفکر و تجدد، دور نگاه داشته است. این در حالی است که قرابت های فکری و فرهنگی میان ایران و دنیای عرب، و قرائت های فکری و فرهنگی میان ایران و دنیای عرب، و قرائت های بومی از تجدد غربی توسط اندیشمندان عرب زبان، می تواند آسیب های غریب و یا ظرفیت های جدیدی در پروسه نقد و تاسیس اندیشه ایرانی – اسلامی در پی داشته باشد.
مجموعه حاضر، درآمدی است بر تفکرات معاصر عرب که در مواجهه با پیشامدهای فکری و فرهنگی غرب مدرن و در راستای پاسخ به پرسش زیست و هویت اسلامی در وضعیت معاصر صورت یافته است.
در این مجموعه گفتارها، نویسنده این سطور، درباره جریان اصلاح تمدن گرای عربی پژوهشی انجام داده و حاصل آن را در فصل اول آورده است. در این مقاله تلاش بر آن بوده است که مختصات اندیشه دینی و تمدنی در فکر حسن حنفی و مالک بن نبی مورد بررسی قرار گیرد.

در فصل دوم فاضل ارجمند آقای رضا حبیبی به جریان بنیادگرای عربی با تاکید بر دو گرایش افراطی(وهابیت) و معتدل(اخوان المسلمین) پرداخته است.

در فصل سوم، دکتر رضا خراسانی جریان فکری سکولار و نمایندگان فکری آن را با ذکر ویژگی ها و زمینه ها مورد بحث قرار می دهد.  وی در این نوشته سکولاریسم معرفتی را از سکولاریسم تاریخی و سیاسی جدا کرده، آن گاه به نقد هر یک از آن ها از سوی اندیشمندان دنیای عرب اشاره می کند.

فصل چهارم که دکتر ذبیح الله نعیمیان آن را نگاشته اند اندیشه انتقادی و جایگاه آن در میان جریان های فکری سیاسی جهان عرب را توصیف می کند و ضمن اشاره به زمینه های شکل گیری این جریان، به بنیادهای نظری، روش ها و رویکردهای فکری موجود می پردازد.

در فصل نهایی نیز دکتر سعید خلیلویچ جریان سنت گرای عرفانی در جهان عرب را به اختصار معرفی کرده و با تاکید بر گرایش های مطرح در حوزه علم و معرفت به جایگاه و دیدگاه سنت گرایان معاصر عرب در این باره اشاره می کند.