مبانی نظری و عملی مهندسی مکانیک در تمدن اسلامی

کتاب حاضر سند مهندسی بسیار مهمی است که در زمینه تاریخ فناوری در جهان اسلام بر جای مانده است و میزان پیشرفت دانش فنی مسلمانان را تا اواخر قرن ششم که سالهای آفرینش این اثر بدیع است نشان می دهد. نویسنده، بدیع الزمان جزری، طرز کار و ساخت پنجاه دستگاه را که خود ساخته و به کار برده است با جزئیات فنی و روشی قابل تحسین در این کتاب شرح می دهد. این دستگاهها شامل ساعتهای آبی و شمعی، ظروف و فواره های خودکار، ابزار نواختن نی، وسایل آب رسانی از نهر و چاه، و وسایلی نظیر در فلزی با نقشهای ظریف و زیبا، ابزار هندسی، قفل رمزی، و قفل کلون دار مرکب است. روش وی در تشریح مسائل مهندسی و ساخت و تصنیف یک کتاب فنی در مقایسه با کار پیشینیان کم نظیر و برای مهندسان امروزی نیز عمیقاٌ در خور توجه است، به طوری که می توان از توضیحات وی مبانی نظری و عملی مهندسی مکانیک و کنترل خودکار و ساخت و تولید را در تمدن اسلامی استنتاج کرد.

در کتاب، علاوه بر متن اصی جزری، مقدمه های تحقیقی مفصلی از پروفسور هیل و پروفسور یوسف الحسن و نیز شرح تفصیلی دستگاهها به زبان مهندسی امروزی همراه با نقشه های توضیحی از پروفسور هیل آمده است. کتاب جزری را پژوهشگران تاریخ فناوری در غرب نیز به نحو وسیعی بررسی کرده اند. با انتشار این کتاب، اولین بار است که جزری و تنها اثرش به جامعه پژوهشگران ایرانی معرفی می شود. مطالعه این کتاب می تواند برای علاقه مندان تاریخ فناوری، پژوهشگران، و دانشجویان مهندسی، به ویژه دانشجویان مهندسی مکانیک، کنترل، ساخت و تولید، و صنایع، مفید باشد.