کتاب حکمت تاریخ | نگرشی بر فلسفه تاریخ، در پرتو معارف قرآن و اهل بیت علیهم‌السلام

^{📕 کتاب حکمت تاریخ (نگرشی بر فلسفه تاریخ، در پرتو معارف قرآن و اهل بیت علیهم‌السلام)؛ پدیدآور: سیدمحمدمهدی میرباقری؛ ناشر: تمدن نوین اسلامی؛ تعداد صفحات: 400}

مقدمه‌ای بر کتاب حکمت تاریخ

برای تحلیل تحولّات یک جامعه، دانش‌های مربوط به انسان‌شناسی، نظیر روان‌شناسی که در آن‌ها واحد مطالعه در حوزه‌ی انسانی، فرد است، کافی و راهگشا نیست و ما را از دانش‌هایی نظیر جامعه‌شناسی بی‌نیاز نمی‌کند؛ چرا که در علومی نظیر جامعه‌شناسی کل یک جامعه به صورت یک واحد مشخص، مورد بحث است که ترکیبی از افراد است!

نسبت جامعه‌شناسی با فلسفه‌ی تاریخ هم به همین شکل است!

یعنی ما هر قدر هم دانش‌های علوم اجتماعی را پی‌گیری کنیم، باز نمی‌توانیم به تحلیل تحوّلات حاکم بر کل جوامع بشری در بستر زمان، دست پیدا کنیم!

چرا که در فلسفه‌ی تاریخ، نه تحولات یک جامعه در برهه‌ای خاص از زمان، بلکه کل تحولات حاکم بر جوامع، در بستری زمانی به وسعت تاریخ، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

و در این علم است که پاسخ به این سؤالات مطرح می‌شود:

آیا ما واقعیتی به نام تاریخ اجتماعی بشر داریم؟

آیا غیر از پدیده‌های از هم گیسخته‌ و دانه‌های گسسته‌ی تسبیح و غیر از جزایر متفرقی که در تاریخ به عنوان واقعیت اتفاق افتاده‌اند (نظیر فتوحات و شکست‌ها و پیشرفت‌ها و امثال این‌ها) چیز دیگری به نام تاریخ اجتماعی بشر، که یک وحدت حقیقی داشته باشد داریم؟

اگر چنین چیزی وجود دارد، آغاز و فرجامش کجاست؟

این واقعیت چه مراحلی را طی کرده و اکنون در کجای مسیر میان این آغاز و فرجام قرار داریم؟

عوامل تأثیرگذار بر حرکت صحیح در این مسیر به سمت مقصد و فرجام کدامند و مهمترین موانع حرکت صحیح به سمت این مقصد و فرجام چیست و در بستر این مسیر، از آغاز تا انجام، چه صف‌بندی‌هایی اتفاق می‌افتد؟

و سؤالات دیگری از این قبیل!

این اثر که در حد یک نظریه‌پردازی، مبتنی بر معارف غنی شیعی، در مسئله‌ی فلسفه و حکمت تاریخ است، به ارائه‌ی پاسخ‌هایی بسیار عمیق به پرسش‌های فوق پرداخته است!

مبنای تحلیل تاریخ را درگیری جبهه‌‌های حق و باطل در بستر زمان معرفی می‌کند (چیزی که از بهترین تبلورهایش را در معارف شیعی، می‌توان در سیر ارائه شده در معارف دعای ندبه مشاهده کرد)

و در تبیینی شور‌انگیز، اثبات می‌کند که ملاک تکامل و پیشرفت جوامع بشری در بستر تاریخ، نه ابزار و تکنولوژی و علم است و نه حتی چیزی که در عرف به آن فرهنگ و کمالات اخلاقی و به اصطلاح انسانی گفته می‌شود و نه…

بلکه ملاک اصلی تشخیص میزان تکامل و رشد در جوامع بشری، میزان ولایت‌پذیری ایشان از مصادیق مشخص شده به عنوان ولی در جبهه حق است!

آن‌چه مطالعه این اثر را بیش از پیش مهم می‌کند، توجه به این حقیقت است که بدون آگاهی بر حقیقت تاریخ و مسیر و فرجام و عوامل مؤثر برای سیر صحیح در این مسیر، نمی‌شود در تحولات فعلی و آتی عالم به خوبی ایفای نقش کرد و اساساً نمی‌شود در فضای غبارآلود و پرفتنه و پرآشوب دوران کنونی، اولاً فهمید که در کجای تاریخ ایستاده‌ایم و در ثانی دانست که رسالت و نقشه‌‌ی راه و مدل عملیاتی ما باید چه باشد! تا به بهترین نحو بتوانیم با توجه به ظرفیت و امکاناتمان به سمت فرجام مطلوب حرکت نماییم!

برخی از عناوین تأمل برانگیز کتاب حکمت تاریخ

• نقش اراده‌ی الهی و اراده‌ی انسان‌ها در تکامل تاریخ!
• سطوح تأثیرگذاری اراده‌ی انسان‌ها در تاریخ و صف‌بندی نظام اراده‌های در تاریخ (در غالب درگیری جبهه حق و باطل)
• مقایسه‌ی نظریه‌ی وکالت حکیم و ولایت فقیه از منظر فلسفه‌ی تاریخ!
• آغاز تاریخ حیات اجتماعی بشر با هبوط خلیفه الهی به زمین و رجم ابلیس!
• پایان تاریخ حیات اجتماعی بشر با ظهور تمام و کمال ولایت الهی!
• تبیین نسبت ظاهر دین (شریعت) با باطن آن (ولایت الهی و ولایت اولیای الهی)
• نقد تحلیل‌های مادی از تکامل تاریخ
• میزان ظهور خلافت الهی و ولایت‌پذیری مردم ملاک اصلی تکامل تاریخ
• مراحل تکامل تاریخ و مسیر پیمودن این مراحل (با ملاک ظهور خلافت و ولایت ولی خدا)
• اختلاط حق و باطل، عامل درگیری همه‌جانبه‌ی حق و باطل و تفکیک کامل حق و باطل ثمره‌ی نهایی این درگیری (که منجر به اضمحلال نهایی باطل می‌شود)
• عوامل تأثیرگذار بر حرکت تکاملی تاریخ (شامل تحلیل اراده‌ی خدای متعال و خلفای الهی و موحدین و عالم طبیعت و نظام اراده‌ی دستگاه باطل (با تأکید بر سیطره‌ی اراده‌ی خلفای الهی بر همه‌ی تاریخ و ازجمله دستگاه ابلیس!)
• جایگاه عاشورا در تکامل تاریخ اجتماعی بشر
• و…